Is de uitstroom in de zorg ècht zo hoog? Er is veel te doen rondom personeelstekorten in de ziekenhuizen en de zorg. Vanuit die bril wordt werkdruk, verzuim en uitstroom nauwlettend gemonitord en onderzocht door verschillende organisaties.
In- en uitstroom binnen de zorg
Wat je leest is dat er flink wordt geïnvesteerd in het aantrekken van nieuwe mensen. En ondanks het de vraag is of die inspanningen voldoende zijn, is er een opgaande lijn in het aantal mensen dat kiest voor een carrière in de zorg. Dat is goed nieuws. Tegelijkertijd is het zaak om de professionals die al in de zorg zitten, ook actief te houden in de sector. Hoe is het gesteld met de uitstroom binnen ziekenhuizen?
Avans deed onderzoek en concludeert dat de uitstroom van zorgprofessionals van 25 tot 35 jaar hoog is: ongeveer 11% per jaar. Het onderzoek geeft 6 redenen aan voor vertrek. Hierbij zijn de onregelmatige of ongunstige werktijden, een hoge werkdruk en de (fysieke) belasting de belangrijkste.
Twijfelen over een toekomst in de zorg
Ik spreek regelmatig collega’s die soortgelijke redenen ervaren. Redenen die maken dat er twijfels zijn over hun toekomst in het ziekenhuis en in de zorg. Hoe enthousiast ze ook zijn over het helpen van mensen.
Maar ondanks dat het werk uitdagend is hoeft dat wat mij betreft geen reden te zijn om de sector te verlaten. Gelukkig kun je tegenwoordig op verschillende manieren werken en blijven werken in de zorg. Met een alternatief dienstverband zijn er veel meer mogelijkheden om de (fysieke) belasting te spreiden en meer grip te hebben op de werkweek. Op deze manier zien zorgprofessionals toch mogelijkheden om in de zorg te blijven werken.
Kritiek op de overstap naar zzp en detachering
Ik snap dat er kritiek is op zorgprofessionals die de overstap maken naar zzp of detachering. Er is de discussie van oplopende zorgkosten en die van het vaste team dat meer werkdruk krijgt te verduren. Maar als we met een overstap een deel van de uitstromende zorgprofessionals toch in de zorg weten te houden is dat wat mij betreft positief.
Ziekenhuizen hebben behoefte aan flexibele inzet
Dat een vast dienstverband niet langer exclusief is, is niet niet nieuw. Het onderzoek door de Young Advisory Group bracht flexibilisering binnen de verschillende segmenten binnen de zorg onder de loep: verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg (VVT), gehandicaptenzorg, ziekenhuizen en geestelijke gezondheidszorg (GGZ).
Veruit de meeste partijen binnen de zorg geven aan dat externe inhuur noodzakelijk is: er is een behoefte aan personeel voor het tijdelijk opvullen van openstaande functies. Soms is inhuur nodig door pieken in werk en in andere gevallen kan externe inhuur nodig zijn in het geval van specialistische kennis die intern niet aanwezig is. De tevredenheid met zzp’ers is redelijk hoog te noemen. In alle vier onderzochte segmenten is meer dan 66% van de opdrachtgevers tevreden, in de segmenten gehandicaptenzorg en verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg ligt dit getal zelfs op 80%.
De voor- en nadelen van verschillende dienstverbanden
Juist voor de mensen die overwegen de zorg te verlaten zet ik de verschillende soorten dienstverbanden op een rij. Zo hoop ik dat zorgprofessionals inzien dat ze zich prima kunnen blijven inzetten voor waar ze in geloven zonder dat ze de sector hoeven te verlaten.
Kiezen voor vast dienstverband
De meeste mensen in de zorg werken in vaste dienst. In vaste dienst werken heeft veel voordelen voor zorgprofessionals. Zo biedt het op meerdere vlakken comfort om ergens vast te werken.
Dit zijn de belangrijkste voordelen:
- Er is financiële zekerheid en een garantie in uren en loon wordt op tijd betaald.
- Pensioen en verzekeringen zijn onderdeel van de CAO, ook daar hebben zorgprofessionals geen omkijken naar.
- Professionals geven invulling aan hun functie met een vaste groep mensen. Dat geldt niet alleen voor het werk zelf, maar ook voor alle randzaken. Niemand staat er alleen voor.
- Zorgprofessionals in vaste dienst volgen regelmatig extra cursussen die worden vergoed door hun werkgever.
- Professionals kiezen het ziekenhuis dat bij hen past (en in de buurt is).
De nadelen die zorgprofessionals kunnen ervaren:
- Een veelgehoorde klacht is de hoeveelheid randzaken zoals vergaderen, werkgroepen en extra taken naast de functie.
- Vergeleken met zzp of detachering zijn inkomsten lager dan deze collega’s verdienen. Anderzijds groeit het salaris automatisch mee en is een discussie over het uurtarief niet relevant. Aan het einde van de schaal groei je niet verder ook al werk je 15 jaar op dezelfde afdeling. Tot aan het pensioen blijf je hetzelfde verdienen.
- Kiezen voor vaste dienst betekent minder vrijheid. Professionals werken in een ziekenhuis met een eigen werkwijze en ritme en dat kan ten koste gaan van afwisseling en persoonlijke ontwikkeling. Er wordt verwacht dat mensen meegaan in de werkdruk en nachtdiensten.
- Geen verdere doorgroeimogelijkheden in functie en inhoud.
Kiezen voor zzp
Een steeds grotere groep zorgprofessionals kiest voor zzp-schap, vaak om meer grip te hebben op hun werk-privébalans. Dat heeft voordelen, maar beroepsvereniging V&VN ziet ook nadelen. “We hebben begrip voor de overstap”, zegt Sonja Kersten, directeur van V&VN. “Maar we zien wel bezwaren. Mensen in vaste dienst worden zwaarder belast omdat zzp’ers zich nu eenmaal kunnen permitteren geen of minder nacht- en weekenddiensten te draaien.”
De belangrijkste voordelen op een rij:
- Grip op de werk-privebalans. Professionals geven zelf invulling aan hun werkweek en hebben de keuze om wel of geen gehoor te geven aan nacht- of weekenddiensten.
- Zzp’ers hebben minder te maken met randzaken zoals papierwerk en vergaderingen.
- Professionals hebben zelf regie in handen als het gaat om tarieven en daarmee hun inkomsten. In veel gevallen betekent dit dat inkomsten hoger zullen zijn dan collega’s in vaste dienst.
- Er is meer afwisseling in het werk. Zzp’ers vullen hun werkweek met meerdere opdrachtgevers en werken daardoor in verschillende ziekenhuizen en diensten.
De nadelen die zzp’ers kunnen ervaren:
- Persoonlijke ontwikkeling en cursussen is iets dat zelf wordt geregeld. De keuzevrijheid kan prettig zijn, maar is wel op eigen rekening.
- Zzp’ers ervaren minder binding met het team en het ziekenhuis. Dat is anders dan de routine die professionals in vaste dienst hebben.
- Niet iedere zorgprofessional waardeert de overstap naar zzp. De keuze om diensten niet op te pakken creëert druk op het vaste team.
- Zelfstandige professionals geven zelf invulling aan hun pensioen en verzekeringen. NIet elke euro die die binnenkomt zijn inkomsten, dan vergt uitzoekwerk en financiële discipline.
- In het begin van de overstap ervaren zzp’ers extra druk. Het opbouwen van een eigen netwerk geeft vrijheid, maar is in het begin even zoeken.
Kraamverzorgende Esther van der Kamp besloot zzp’er te worden, na negen jaar loondienst. Het voelde als een sprong in het diepe. “Het is onbekend, je verliest de zekerheid en wat je hebt opgebouwd. Ik kreeg ook veel waarschuwingen van anderen dat ik het niet moest doen.” Toch zette ze door. “Door de hoge werkdruk had ik het gevoel geen goede zorg te kunnen leveren.” Esther wil niet meer terug, al benadrukt ze dat er ook risico’s zijn. “Je moet wel een klantenkring opbouwen en weet in het eerste halfjaar minder goed waar je aan toe bent.”
Kiezen voor detachering
Dan de derde variant. Met detachering werken zorgprofessionals in vaste dienst, alleen niet bij een ziekenhuis. Detacheerders hebben een netwerk van organisaties waar professionals hun werkzaamheden uitvoeren. Hierdoor is er de zekerheid van loondienst en de afwisseling van zzp.
De voordelen van detachering:
- Net als loondienst is er veel zekerheid. Er is een garantie in uren en zorgprofessionals krijgen hun loon gewoon op een vast moment in de maand betaald. Ziekte, pensioen en verzekeringen zijn geregeld.
- Werk is afwisselend. Gedetacheerde professionals werken in verschillende ziekenhuizen en er is afwisseling in werkzaamheden en collega’s.
- Detacheringsbureau’s regelen bijscholing, net als de collega’s in het ziekenhuis die in vaste dienst zijn.
- Door de flexibiliteit van het werk is het eenvoudiger om invulling te geven aan wensen rondom uren en de werkweek.
- Zorgprofessionals hebben uitstekende arbeidsvoorwaarden en het salaris is vergelijkbaar of hoger dan dat van medewerkers in vaste dienst.
De nadelen op een rij:
- Gedetacheerde zorgprofessionals ervaren afwisseling maar hebben geen complete vrijheid om te kiezen voor welk ziekenhuis ze werken. Het detacheringsbureau vindt opdrachtgevers en dat kan soms betekenen dat de reistijd af en toe langer is dan wenselijk.
- Er is vaak geen vast team, dat maakt dat professionals de binding met een vast team of ziekenhuis missen.
Zo houden we zorgprofessionals in de zorg
Elk jaar stromen er 11% van de mensen vroegtijdig uit. Dat zijn zorgprofessionals die door een gebrek aan uitdaging of een te hoge werkdruk hun heil elders zoeken. Ik zie de zorg zelf niet op korte termijn deze uitloop adresseren. Maar met een alternatief dienstverband is er veel mogelijk om hier iets aan te doen.
Voor de professionals die overwegen uit te stromen wil ik zeggen: geef niet te snel op en kijk of je met een overstap naar zzp of detachering toch waarde kan blijven leveren aan de mensen die het nodig hebben.
