De kranten doken er massaal op deze maand. Tot kamervragen aan toe: ‘Ieder jaar verdwijnt 3 miljard euro zorggeld in de zakken van bemiddelaars zorgpersoneel’.
Het deed me denken aan eerdere berichtgeving: ‘Dure zzp’ers en uitzendkrachten jagen de zorg op hoge kosten’. Inkooporganisatie Intrakoop deed onderzoek naar de ontwikkeling van personeelskosten in de zorg tussen 2011 en 2018. Hiervoor werden 1.400 jaarverslagen van zorginstellingen geanalyseerd. De conclusies? Voor de zorg als geheel stegen de personeelskosten tussen 2011 en 2018 met 20 procent. Ook keken ze specifiek naar de inhuur van flexibel personeel. Daar was sprake van een stijging van maar liefst 60 procent, van 1,8 miljard euro naar 2,9 miljard euro. Conclusie; destijds hadden we het over een vergelijkbaar bedrag.
Uitgaven in de zorg stijgen explosief
Ondanks de cijfers snap ik de ophef wel, de jaarlijkse uitgaven in de zorg stijgen maar door. Tegelijkertijd groeit het aantal zorgprofessionals die de overstap maakt van loondienst naar zzp of detachering explosief. De link is snel gelegd.
De zorgprofessional als goudzoeker; de politiek wijst een zondebok aan
Dit soort grafieken maken politici zenuwachtig. Wat doe je dan? Je gaat opnieuw bezuinigen (of ‘de groei beteugelen’ zoals het wordt genoemd). Of je geeft zorgprofessionals die werken vanuit een ander type dienstverband de schuld van oplopende zorguitgaven. Zo wilde Hugo de Jonge (voormalige minister volksgezondheid) in 2020 een maximumtarief instellen voor de diensten van zelfstandigen in de zorg zonder te willen kijken naar de achterliggende problemen. En ja die zijn er.
Met deze grafieken en cijfers over oplopende zorguitgaven gaat het menselijke verloren. Het lijkt of niemand in de politiek zich afvraagt waarom al die zorgprofessionals de overstap maken van loondienst naar zzp of detachering. Je leest in krantenartikelen over ‘Dure zzp’ers in de zorg’, het lijkt of zorgprofessionals worden weggezet als goudzoekers.
De persoonlijke verhalen van zorgprofessionals achter de overstap naar zzp en detachering
De praktijk ligt vaak anders. Ik zie dat de redenen waarom mensen starten als zzp’er schrijnend zijn, noodzakelijk of op z’n minst logisch. Het zijn verhalen die de politiek niet vertelt omdat het de vinger op de zere plek legt. Het is de oorzaak waarom we te maken hebben met personeelstekorten, uitval en een explosieve groei in zorguitgaven.
Van Volkskrant tot NRC; gelukkig heeft de media sinds corona meer aandacht voor de andere kant van het verhaal. Het verhaal van de zorgprofessional. Hierbij een samenvatting van 4 verhalen van mensen uit de zorg en hun redenen om te kiezen voor een ander dienstverband.
#1 Geestelijk en lichamelijk op
Jamilla, verpleegkundige: “Ik werd vaak ingepland voor één dag in het weekend, of kreeg op vrijdag een late dienst en op maandag een vroege dienst, waardoor er bijna niets van mijn weekend overbleef.” Op vrije dagen moest ze vaak bijkomen van drukke diensten. En ruimte om vakantiedagen op te nemen als het haar uitkwam, was er niet. “Het kwam roostertechnisch nooit uit omdat er te weinig personeel was. Privé-afspraken zei ik steeds vaker af omdat ik te moe was. Ik denk niet dat iedereen beseft wat zorgpersoneel inlevert.” Van haar laatste jaren in de zorg moest Jamilla bijkomen. “Ik was op. Zowel geestelijk als lichamelijk. Mijn collega’s begrepen mijn ontslag, mijn teammanager reageerde onverschillig.” Omdat ze de zorg toch wil blijven ondersteunen werkt ze nu via een zorgbemiddelingsbureau. “Ik heb meer rust en haal meer voldoening uit mijn werk.”
Door NRC, december 2021: ‘Als de zorg voor de verpleegkundigen te veel wordt’
#2 Betere zorg willen leveren
Esther, kraamverzorgende besloot zzp’er te worden, na negen jaar in loondienst. “Het voelde als een sprong in het diepe. Het is onbekend, je verliest de zekerheid en wat je hebt opgebouwd. Ik kreeg ook veel waarschuwingen van anderen dat ik het niet moest doen.” Toch zette ze door, en nu zou ze nooit meer terug willen. “Ik heb nu veel meer tijd voor het gezin waar ik aan het werk ben. Toen ik nog voor een baas werkte, werd ik steeds weggeroepen naar andere klussen en moest ik van hot naar her rennen. Ik had het gevoel dat ik geen goede zorg kon leveren.”
Uit NOS, december 2018: ‘Groeiend aantal zzp’ers in de zorg: ‘Alleen zo hou ik dit werk nog vol’
#3 Geld voor studerende kinderen
Verpleegkundige Margret is 3 jaar terug begonnen als zzp’er. Het bevalt haar goed; ze verdient meer dan ze in loondienst deed en het geld goed gebruiken voor haar studerende kinderen.” Toen Margret in vaste dienst werkte was de werkdruk veel hoger. “Je kan niet zelf beslissen over de indeling van je tijd. De onregelmatige nacht- en weekenddiensten breken je op. Als zzp’er heb je de ruimte zelf aan te geven wanneer je wilt werken.”
Uit Eenvandaag, september 2021: ‘Zorgmedewerker Maaike ziet veel collega’s zzp’er worden, waardoor zorg duurder wordt’.
#4 Willen stoppen als zorgprofessional
Maarten van Eerd, verpleegkundige op de spoedeisende hulp, maakte twee jaar geleden de overstap naar het zzp-schap. Voor hem was het bittere noodzaak. “Ik stond op het punt om te stoppen. Als ik die stap niet had gezet, had ik dit zware werk misschien niet meer gedaan. Als zzp’er hou ik het vol en vind ik het nog leuk.”
Hij ziet om zich heen dat anderen ook de stap zetten. “Vooral jongere collega’s. Voor hen is de keuzevrijheid heel erg belangrijk. Ik kan als zzp’er zelf kiezen welke ziekenhuizen ik van mijn diensten wil voorzien en voor hoe lang. Dat geeft minder druk en meer vrijheid, ook in mijn persoonlijke leven.”
Uit NOS, december 2018: ‘Groeiend aantal zzp’ers in de zorg: ‘Alleen zo hou ik dit werk nog vol’
Los de achterliggende problemen op anders hebben we straks geen mensen meer in de zorg
Wil de politiek echt iets wil doen tegen de groeiende groep zzp’ers en gedetacheerde zorgprofessionals? Dan is het tijd om aan de slag te gaan met goed werkgeverschap. Danka Stuijver in haar Volkskrant column stelt terecht de vraag: “Wat als we die drie miljard die we elk jaar kwijt zijn aan recruitment zouden besteden aan zorgprofessionals in vaste dienst?”.
Wat mij betreft is het verhogen van de salarissen in de zorg een begin. Want alleen als we ook iets doen aan de werkdruk, bewegingsvrijheid en doorgroeimogelijkheden blijven mensen zich inzetten in de zorg. Gebeurt dat niet? Dan is voor veel zorgprofessionals de overstap naar zzp en detachering de enige manier om de controle terug te krijgen op een gezonde werk-privébalans.
